Πέρασαν μερικές εβδομάδες από την εμπειρία που θα σας περιγράψω. Οι λέξεις φυσικά παραμένουν φτωχές για να ζωγραφίσουν τις εικόνες και να αποτυπώσουν συναισθήματα. Μα κάποτε, πρέπει να προσπαθούμε και πάνω από τις δυνάμεις μας για γεγονότα που ξεπερνούν τον εαυτό μας και τον στενό μας μικρόκοσμο. Χρονικά της ζωής μας με νόημα.
19 Ιανουαρίου 2019
Εννιά το βράδυ. Μόλις έχω μπει στο σπίτι.
Είχα ήδη κάνει τα δρομολόγια της εβδομάδας. Έξι ημέρες, 150 χιλιόμετρα έκαστη. Ο δρόμος, αυτός ο δρόμος, δεν τελειώνει ποτέ. Οι διαδρομές αυτές, κάθε φορά με διαφορετικά χρώματα.
Υπερένταση, άγχος και κούραση. Λίγες ώρες ύπνος. Ψεύτικος ύπνος στην πραγματικότητα και σκιερά όνειρα. Που πας; Που πάτε; Ξύπνημα πριν τον πραγματικό ύπνο για αυτό το ταξίδι.
Πηγαίνω στους γονείς μου. Δεν κοιμήθηκαν. Ήθελα αυτήν την στιγμή, αυτή την διαδρομή να την μοιραστώ μαζί τους. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, οι αξίες που μας μεταδίδουν οι γονείς μας θα μας συντροφεύουν για πάντα, δίπλα μας, όπως κι αυτοί, στα πάνω και στα κάτω μας. Μια εικόνα μου έρχεται καθώς μπαίνω στο σπίτι μας. Μας...
Μικρό παιδάκι, με το χέρι της μητέρας μου πιασμένο στο δικό μου, μέσα στον τόσο κόσμο. Ήμουν εκεί. Στο μεγάλο συλλαλητήριο για το όνομα της Μακεδονίας του '92. Έντονες στιγμές που δεν θυμάμαι κι ας τις έζησα. Θυμάμαι μόνο την δυσκολία να επιστρέψουμε σπίτι. Μερικές διαδρομές είναι πιο δύσκολες από άλλες. Αισθάνομαι ακόμη το άρωμα της εποχής.
Και να 'μαι τώρα, ένας άντρας στα 35 του, να έχω παρακινήσει εγώ αυτούς τους ίδιους γονείς να μπούμε σε ένα λεωφορείο και να κατέβουμε στην Αθήνα για να διαδηλώσουμε κατά μιας αδικίας που μας είχε προαναγγελθεί από καιρό. Αλήθεια, πόσα χρόνια πριν; Πριν το καταλάβουμε εννοώ...
Καλούμε ταξί. Φτάνουμε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και βρίσκουμε το λεωφορείο μας. Μια μικρή βόλτα ακόμα κάτω από τα φώτα της Αριστοτέλους και αφού περάσουμε απέναντι, στο άγαλμα του Βενιζέλου, είμαστε έτοιμοι για αναχώρηση.
Κάθομαι δίπλα σε μια κυρία, που ύστερα από κουβέντα που έχουμε μαθαίνω ότι είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Ειρωνεία. Κανείς, φίλος, συνάδελφος της, ούτε καν ο άντρας της δεν βρέθηκε να έρθει μαζί της. Ο φόβος είναι εκεί, παρών. Πρόβλημα μεγάλο το να διαδηλώνεις αυτήν την εποχή για οτιδήποτε έχει να κάνει με τι έννοιες έθνος ή πατρίδα. Έχουν υποστεί αφάνταστη κακοποίηση και είναι αμφίβολο πότε και αν θα αποκτήσουν θετικό πρόσημο στον κόσμο που ζούμε πια...
Μέσα στο λεωφορείο υπάρχουν άνθρωποι κάθε ηλικίας. Δεν υπάρχουν παιδιά. Ο φόβος...
Πίσω μας, μιας που είμαστε στην προτελευταία θέση, δυο γνήσιες παρέες καρντάσηδων Σαλονικιών, φυσικά ΠΑΟΚ και με την κλασική βαριά προφορά για την οποία κάποιοι μας σατιρίζουν. Βαριοί και ασήκωτοι τύποι, με ακόμη πιο βαρύ λεξιλόγιο, αλλά και πηγαίο χιούμορ, αυθεντικό και ειλικρινές, δίχως ανάγκη για περιττές υποκρισίες και φτιασιδωμένες απόψεις. Δηλώνουν πατριώτες και δεν ψηφίζουν κανένα από τα κόμματα του κοινοβουλίου. Καταλαβαίνουν τις παγίδες από όλες τις μεριές και κατευθύνσεις που στήνουν οι εκάστοτε πολιτικοί χώροι διαχρονικά για το θέμα της Μακεδονίας. Το υβρεολόγιο τους εναντίον της κατεστημένης εξουσίας είναι τόσο πλούσιο και αυθόρμητα ταιριαστό που όλοι στο λεωφορείο γελάνε με τα μεγαλόφωνα αστεία τους. Ο πατέρας μου τους πιάνει πρώτος την κουβέντα.
Κανείς μέσα στο λεωφορείο δεν έχει αυταπάτες. Όλα έχουν προαποφασιστεί και θα υπογραφούν. Δεν περιμένουμε να αλλάξει κάτι. Σημασία έχει να είμαστε εκεί. Παρόντες. Για να διαδηλώσουμε την αντίθεση μας. Τίποτα άλλο δεν έχει σημασία.
Περνάνε ώρες. Πολλές οι στάσεις. Ο κόσμος που συναντάμε στους διάφορους σταθμούς και εστιατόρια πάνω στην Εθνική, έχει την εντύπωση ότι πηγαίνει σε γιορτή. Πανηγυρίζει, κουνάει σημαίες και τραγουδά. Γιατί τι άλλο είναι τελικά η ειλικρινής αυτοέκφραση, από μια γιορτή, την μεγαλύτερη που μπορούμε να βιώσουμε; Ο φόβος, η ταμπελοποίηση, οι χαρακτηρισμοί... Όλα αυτά κρατάνε τον κόσμο φυλακισμένο. Περιμένει πάντοτε σε όλες τις εποχές μιαν ευκαιρία να αναπνεύσει τον πολυπόθητο αέρα της ελευθερίας, της πραγματικής ελευθερίας! Η ελευθερία που προσφέρει η ειλικρινής έμπρακτη δήλωση των ιδανικών του, όποια κι αν είναι αυτά!
Κάποια στιγμή η αστυνομία μας ακινητοποιεί. Νέες κατάρες και ύβρεις. Ποιος μπορεί να κατηγορήσει τους ανθρώπους που ενώ έδωσαν από το υστέρημα τους και με δύσκολες συνθήκες (κι ήταν πολλοί) για να ταξιδέψουν, συναντούν απρόσμενα εμπόδια λίγο πριν τον προορισμό τους; Χαμογελάω. Δεν περιμένω να καθυστερήσουμε πολύ.
Κάποια στιγμή συνεχίζουμε και φτάνουμε επιτέλους στην Αθήνα. Ο κόσμος πλέον ξεχύνεται από τα λεωφορεία με σημαίες, κασκόλ και ανυπόκριτη, ασυγκράτητη χαρά. Στο μετρό επικρατεί πανδαιμόνιο. Υπάρχουν αμέτρητες χιουμοριστικές στιγμές με ανυποψίαστους επιβάτες στα βαγόνια. Μου είναι πολύ ευχάριστο να βλέπω την χαρά αυτών των ανθρώπων που επιτέλους βρίσκουν μια διέξοδο στα συναισθήματα τους.
Κατεβαίνουμε στον Ευαγγελισμό. Ο δρόμος είναι σαν σε παρέλαση. Σαστίζω. Τόσοι άνθρωποι!
Περπατάω δίπλα στους δικούς μου. Τους κοιτάζω και χαμογελώ. Αισθάνομαι πολύ περήφανος. Ήρθαμε. Είναι κι αυτοί χαρούμενοι.
Ώρες-ωρες μου έρχεται περίεργο να έχω τόσες σημαίες και κόσμο γύρω μου. Αυτόματα αντανακλαστικά σε μαζικές κινητοποιήσεις. Φοβάμαι την ψυχολογία του όχλου και τις αντιδράσεις του. Έχω κατέβει να διαδηλώσω ειρηνικά. Αυτοί;
Φτάνοντας στο Σύνταγμα μπορώ πλέον να δω με τα μάτια μου. Βλέπω ανθρώπους. Πολλούς ανθρώπους. Δεν βλέπω αριστερούς, δεξιούς ή κεντρώους. Βλέπω ανθρώπους. Έλληνες.
Οικογένειες με παιδιά. Γέρους. Νέους. Γυναίκες. Άνδρες. Βλέπω χαρούμενους Έλληνες. Βλέπω διάφανα. Βλέπω παντού κι ας μην βλέπω.
Βλέπω και τις φατρίες των φανατικών. Θα είναι καμιά δεκαριά διαφορετικές ομάδες, τουλάχιστον μπροστά. Ω, ναι, η μητέρα μου θέλει να πάει να σταθεί μπροστά στους τσολιάδες. Σύντομα θα συνειδητοποιήσει το επικίνδυνο του πράγματος. Τους οργανωμένους, σαν οπαδούς σε ποδοσφαιρικό αγώνα, τους καταλαβαίνεις εύκολα. Αυτοί που δεν καταλαβαίνεις άμεσα, είναι οι άνθρωποι του συστήματος που ανακατεύονται μέσα στο πλήθος. Είναι πολλοί, πάρα πολλοί. Ειδικά εκεί μπροστά. Επιβλέπουν την κατάσταση, δίνουν αναφορά και προετοιμάζουν γεγονότα. Έχουν τον ρόλο τους.
Η ώρα περνά. Ακούγεται ο εθνικός ύμνος. Τον τραγουδά αυτός που θυμόμαστε κάθε Πάσχα. Αλήθεια; Αυτός βρέθηκε;
Ύστερα αρχίζουν οι ομιλίες. Δεν τις ακούω. Δεν υπάρχει ένας λόγος στιβαρός και θαρραλέος, να δώσει σωστές κατευθύνσεις στο πλήθος. Δεν υπάρχει μια σωστή πρόταση. Υπάρχουν και κάποιες κραυγές πόνου και αγωνίας. Σέβομαι. Αποστασιοποιούμαι άμεσα από την κατάσταση. Δεν μπορώ να γίνω ένα με το πλήθος ή μάλλον με αυτό που προσφέρεται σε αυτό το πλήθος.
Την προηγούμενη φορά βρέθηκε ο Μίκης Θεοδωράκης να μιλήσει. Μια αναμφισβήτητα σημαντική για τους Έλληνες προσωπικότητα. Τώρα; Μήπως οι οργανωτές του συλλαλητηρίου δεν οργανώθηκαν σωστά; Τα ερωτηματικά ξεπηδούν από τότε, αλλά δεν θα βρουν απάντηση.
Η απάντηση ήμασταν εμείς, εκεί. Για τις λίγες στιγμές που τα καταφέραμε, πριν ακόμη μαζευτούν όλοι στο Σύνταγμα, πριν πέσουν τα πρώτα χημικά. Εμείς ήμασταν εκεί. Αυτό έχει σημασία.
Μετά άρχισαν τα καθιερωμένα-στημένα επεισόδια. Μετά άρχισαν τα δακρυγόνα. Μετά άρχισε η διάλυση. Τα περιμέναμε όλα. Δεν μας εκπλήσσει τίποτα.
Φτάνουμε έξω από την στάση του μετρό και καθόμαστε. Άνθρωποι τρέχουν. Δεν μπορούν να αναπνεύσουν. Παιδιά κλαίνε. Ανάμεσα στα άλλα, θυμωμένα κλάματα. Μα τω Θεώ, πως κοιμούνται αυτοί που ψεκάσανε τον συνάνθρωπο τους τα βράδια;
Κάποιοι είναι πιο θυμωμένοι από άλλους. Βρίζουν. Φωνάζουν. Απειλούν. Ένας νεαρός αστυνομικός μεταξύ αυτών. Παίρνει μόνος του το θάρρος και μας μιλάει. Μας ρωτάει τι έγινε, ποια είναι η κατάσταση. Μετά αρχίζει να εκδηλώνεται ο ίδιος. Αυτοέκφραση στα καλύτερα της. Η μάνα μου τον συμπαθεί πολύ. Ριψοκινδυνεύει πολύ ο νεαρός. Θα μπορούσε να είναι ο μικρός μου αδελφός. Θα μπορούσε να χάσει την δουλειά του...
Ο κόσμος μας θα ήταν ΤΟΣΟ καλύτερος αν υπήρχε περισσότερη παρρησία και ειλικρίνεια και λιγότερο στρογγύλεμα. Η υποκρισία χάρισμα όλων μας ανεξαιρέτως δυστυχώς.
Και κάτι άλλο σημαντικό. Αντίθεση με τον λαό της γειτονικής χώρας δεν είχε η μεγάλη μάζα του κόσμου που διαδήλωσε. Υφίστανται την προπαγάνδα του κράτους τους, όπως αντίστοιχα συμβαίνει σε κάθε χώρα. Αντίθετα, όλοι τα έβαζαν με τους δικούς μας "ηγέτες". Καθένας με στοιχειώδη νοημοσύνη καταλαβαίνει τι σημαίνει αυτό...
Μέσα στο μετρό, για την στάση Ζωγράφου, οι πατριώτες συνεχίζουν να τραγουδούν. Συνεχίζουν να είναι χαρούμενοι. Μαζί τους κι εγώ. Δεν βγάζει νόημα. Μόλις μας διέλυσαν.
Μετά μακρύ και κουραστικό ταξίδι επιστροφής. Τα καρντάσια βγάζουν ένα μπουκάλι ουίσκι και μας προσφέρουν. Πίνω μονοκοπανιά το ποτήρι μου στην υγεία τους. Στην υγειά μας. Συζήτηση και μεστές κουβέντες. Από εδώ και πέρα τι γίνεται παιδιά...
Από εδώ και πέρα τι γίνεται!
25η Μαρτίου 2019
Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από την γενοκτονία 353.000 Ελλήνων του Πόντου από το κεμαλικό κράτος. Ως ελάχιστο φόρο τιμής, αποφασίσαμε να παρελάσουμε με τον πατέρα μου, συμμετέχοντας με τον σύλλογο Ποντίων Ελευθερίου - Κορδελιού, ντυμένοι με τις παραδοσιακές ποντιακές φορεσιές. Ένιωσα ασύγκριτη υπερηφάνεια καθώς παρήλαυνα. Κι ας μην τις συμπαθούσα ποτέ ιδιαίτερα τις παρελάσεις. Όταν εκφράζουν κάτι αληθινό, αξίζουν και έχουν νόημα.
Ανέκαθεν πίστευα πως πραγματικά καλός άνθρωπος, είναι ο δυνατός άνθρωπος. Αυτός που παρ'όλο που είναι ικανός για καταστροφή κι όλεθρο, διαλέγει μόνος του και ανεμπόδιστα τον δρόμο της αρετής κι όχι της κακίας. Αυτή την αίσθηση αγριότητας αποπνέουν οι μορφές εκείνων των πολεμιστών, των κλεφτών και των αρματωλών κι άλλο τόσο των Πόντιων ανταρτών που αντιστάθηκαν, δίνοντας την ζωή τους σε έναν αγώνα στον οποίο κάποιες φορές δεν νίκησαν. Είναι αυτή η ίδια δυναμική και με άγρια χαρά διάθεση για θυσία χωρίς υστεροβουλίες που συνεπαίρνει όταν κοιτάμε τις φωτογραφίες τους, εμάς τους λίγους ρομαντικούς. Αυτή η γοητευτική τρέλα.
Χθες θελήσαμε να τους μοιάσουμε έστω λίγο. Για λίγο. Όχι στην εμφάνιση. Ούτε στις πράξεις φυσικά. Μόνο στην συνείδηση του ποιοι πρέπει να είμαστε.
Η όλη κατάσταση μας ξύπνησε την διάθεση για αγώνα, για κάποιο ιδανικό, για κάτι μεγαλύτερο από τους εαυτούς μας. Αυτό είναι το μοναδικό θετικό που βγήκε από την υπογραφή μιας τέτοιας συμφωνίας, με την οποία διαφωνούσε ένα τεράστιο κομμάτι του λαού αυτής της χώρας. Μιας συμφωνίας για την οποία εντελώς αντιδημοκρατικά στερήθηκε ο λαός το δικαίωμα του δημοψηφίσματος, της επιλογής από τον ίδιο για το τι πρέπει να γίνει. Μια πολιτική μετριοπάθειας, χαμηλών τόνων και πραγματικής ελευθερίας θα ήταν η απάντηση σε τέτοια θεμελιωδώς ουσιώδη ζητήματα. Αντίθετα αυτή η άρνηση, που συνιστά κατάλυση στην ουσία κι όχι στους τύπους της δημοκρατίας μας και ταυτόχρονα η συστηματική κατασυκοφάντηση της αντίθετης άποψης, απόρροια ενός στρεβλού και πονηρά παράλογου κατασκευασμένου πολιτικά ορθού, θα βαραίνει για πάντα αυτήν την γενιά πολιτικών, ανεξαρτήτως χώρου, γιατί στάθηκαν λίγοι και μικροί απέναντι στην ιστορική τους ευθύνη.
Ο καθένας βέβαια μπορεί να πιστεύει ότι θέλει και να ακολουθεί ότι τον προστάζει η καρδιά και το μυαλό του. Εμείς αυτοί είμαστε κι αυτές τις Ιδέες υπηρετούμε.
Χωρίς Όχι δεν γεννιούνται ήρωες.
Η ταπεινότητα σώζει.
